Opluchting alom: de Hema is weer in Nederlandse handen. Aan redder in nood en nieuwe eigenaar Marcel Boekhoorn de opdracht om de Hema te redden van de ondergang. Want ruim negentig jaar na de oprichting heeft deze oer-Hollandse winkelketen het moeilijk. Eerst maar eens terug naar het begin.
In het Buitencentrum Drents-Friese Wold in Appelscha lagen afgelopen weekend honderden appels en peren. De Elstar en de Jonagold kent iedereen wel. Maar de Drentse paradijs en de Zoete kroon?
In de prehistorie liepen verschillende familieleden van de moderne mens (Homo sapiens) op aarde rond. Sommigen zijn elkaar mogelijkerwijs tegengekomen, anderen leefden volledig langs elkaar heen in verschillende delen van de wereld. Weer anderen volgden elkaar op in de tijd en hebben dus niet tegelijkertijd geleefd. Voor een nadere kennismaking met een van de minder bekende verwanten van de moderne mens gaan we naar het Altajgebergte.
“De mens eet te veel. Hij leeft maar van een kwart van wat hij eet. Van het overige driekwart leven de artsen.” Een Egyptische arts sprak deze woorden eeuwen geleden, maar ze kloppen tegenwoordig meer dan ooit. Op grond van een dergelijk gevoel heb ik mij opgegeven voor een vastenkuur. Als de overvloedige westerse levensstijl, met al haar stress, haast, overdaad, geraffineerde suikers en verzadigde vetten je te veel wordt dan is een vastenkuur een heerlijke onderbreking van dit alles.
In het noorden van Nederland woont een man die alleen nog maar planten eet. Boele Ytsma. Zijn boek ‘Ik ben een planteneter’ (2013) is een bestseller. En hij werkt aan een nieuw boek ‘Hallo aarde’. Maar aan dit succes ging het nodige vooraf.
Aardappelen, vlees en groenten, veel melk en kaas. Het eten van planten is Boele Ytsma niet bepaald met de paplepel ingegoten. Van vroeger herinnert hij zich vooral de heerlijke pappen die zijn moeder voor hem maakte: griesmeelpap en gortepap. Zijn ouders en grootouders hebben hem wel al vroeg de liefde voor het land bijgebracht. Thuis liepen geiten en kippen rond. Ze hadden een moestuin. Als tiener was zijn favoriete boek Leven van het land, over hoe je zelfvoorzienend kunt leven. “Een fantastisch boek. Over hoe je een tuin zo aanlegt dat je ervan kunt leven. En over hoe je een kip slacht.” Daar ontstond het verlangen om op zo’n manier te leven, dicht bij de natuur.
Na de afronding van een studie theologie, zette Boele de eerste stappen richting de droom uit zijn tienerjaren. Hij trouwde jong en verhuisde met zijn vrouw naar Putten. In Putten heeft hij zijn droom nauwkeurig op papier gezet. “Ik was al meerdere keren naar een klooster gegaan voor bezinning en ik vond het gezamenlijke, liturgische gebedsleven rond de kapel fascinerend. En ik vond het jammer dat dit alleen aan monniken voorbehouden is.” Het leven rond de kapel ging deel uitmaken van de droom, naast een zelfvoorzienend leven. Ook ontstond het gevoel dit met anderen te willen delen, dus gastvrijheid werd het derde element in zijn droom.
Het jonge gezin – inmiddels hadden ze twee dochters – verhuisde naar een boerderij in Appelscha met anderhalve hectare grond waar zij een kapel en een gastenhuis bijbouwden. Hier werd de droom werkelijkheid en ontstond een zelfvoorzienende leefgemeenschap, Beth Tikwah, ofwel Huis van Hoop. Maar het draaiende houden van dit huis van hoop bleek zwaarder dan gedacht. “We hadden onszelf onmisbaar gemaakt en we waren 24 uur per dag met de gemeenschap bezig. Daarnaast moesten we buiten de deur werken omdat we anders niet rond kwamen.” Het leven in een gemeenschap begon zijn wissel te trekken op de nu drie kinderen van het gezin. Altijd mensen over de vloer, nooit privacy of rust. Boele kreeg een burn-out. “Dus toen hebben we gezegd ‘we hebben dit zelf gestart, we kunnen het ook zelf beëindigen’.” Tien jaar na de start is de boerderij met bijgebouwen verkocht. Tegenwoordig kan je er vegetarisch eten in de herberg Het Volle Leven.
Het gezin verhuisde naar Siddeburen waar hij als predikant probeerde om de jongere generatie aan te spreken. “Ik bleek een taal te spreken die velen verstonden en maakte veelvuldig gebruik van moderne middelen en beelden. Maar mijn verlangen naar vernieuwing wekte ook verzet. Dat maakte mijn positie in de kerk complex.” Na drie jaar had Boele een tweede burn-out en nam hij afscheid van de kerk en van Siddeburen. “Achteraf was het een heel ongezond dorp voor ons. We hebben een moeilijke tijd doorgemaakt en we zijn langs het randje van een scheiding gegaan.”
Toen was het tijd voor rust en bezinning. Het gezin verhuisde naar Groningen en Boele nam een sabbatical. “Ik weet het nog goed, ik zat er helemaal doorheen, thuis op de bank. Mijn buurman kwam langs, hij keek me aan en vroeg wat ik echt zou willen. Ik kon alleen maar antwoorden ‘helemaal niets’.”
Tijdens zijn sabbatical is Boele een aantal zaken anders gaan doen, hij is anders gaan leven en anders gaan eten. “Ik wilde eerst weer gezond worden. Wist ik als theoloog veel, dus ik ben op internet gaan zoeken en toen stuitte ik op de raw food beweging in Amerika.” Over deze manier van eten werden zoveel dingen gezegd die in zijn beleving niet waar konden zijn maar die hem wel fascineerden, dat hij op onderzoek uitging. Hij kwam tot de conclusie dat de essentie van deze manier van eten bestaat uit het weglaten van dierlijke producten. Hij besloot om het te proberen en al snel “werd ik zelf zo’n overdreven verhaal”. “De kilo’s vlogen eraf, mijn hoofd werd helder, mijn huid gezonder en ik kon elke dag hardlopen zonder spierpijn.”
“Ik denk dat wij geboren planteneters zijn. En dat je alleen maar duurzaam gezond kunt blijven met een zo plantaardig mogelijk dieet.” Hij baseert zich op wetenschappelijke onderzoeken waaruit blijkt dat een plantaardige levensstijl een gunstige invloed heeft op allerlei aandoeningen zoals hart- en vaatziekten en diabetes. Boele is er in ieder geval een ander mens van geworden, hij voelt zich fitter dan ooit. “Ik ben een experiment van één. Dat heeft dus weinig waarde, maar inmiddels heb ik veel anekdotisch bewijsmateriaal verzameld door alle mails die ik ontvangen heb van enthousiaste planteneters, en ik zie het bij de mensen in mijn omgeving die overgestapt zijn.”
Zijn levensstijl is ook zijn bron van inkomsten geworden. “In februari 2012 was ik anderhalf jaar planteneter en toen kon ik het niet laten om een Youtube kanaal te beginnen. Op dat moment zonder enige ambitie om er verder iets mee te doen, maar ik wilde het verhaal gewoon vertellen. Veel mensen om mij heen zijn overgestapt, ik heb mijn vader zien veranderen van een oud mannetje in een vitale man. Dit moeten de mensen gewoon weten, dacht ik en toen kwam de dominee in mij weer naar boven.”
Boele Ytsma wil zoveel mogelijk mensen overtuigen om plantaardig te gaan leven. “Ik ben geen voedingsdeskundige of arts maar ik ben voorlopig wel een van de weinigen in Nederland die dit uitdraagt. Die verantwoordelijkheid wil ik ook wel nemen maar ik hoop dat de beweging in Nederland breder wordt.”
Anno 2017 is Boele gescheiden, opnieuw verliefd geworden en naar het platteland van Drenthe verhuisd.
Onderzoek naar onze voorgangers is lastig omdat zij zo lang geleden leefden dat bijna al het tastbare bewijs van hun bestaan, waaronder gereedschappen en fossielen, is verdwenen. Veel vragen blijven daardoor onbeantwoord. Hoe ontwikkelden de verschillende soorten zich? Wanneer en waarom stierven zij uit? Hebben de leden van de verschillende soorten elkaar ontmoet en misschien wel samengeleefd? Van wie stammen wij, de moderne mens, nu precies af?
Kinderen leren praten op jonge leeftijd. In eerste instantie van hun ouders en later ontwikkelen zij zich verder op school en door contact met anderen. Dit gaat al eeuwen zo. Maar ooit heeft iemand voor het eerst gesproken. Wie was dit? Deze vraag is oneindig veel gemakkelijker gesteld dan beantwoord omdat dit moment zo ver in het verleden ligt dat er geen enkel bewijs van is.
De moderne mens, de Homo sapiens, maakt deel uit van het geslacht Homo. De Homo sapiens is de enige nog levende soort binnen dit geslacht. Alle andere soorten, zoals de Homo neanderthalensis en de Homo erectus, zijn uitgestorven. Archeologen en paleoantropologen moeten daarom de menselijke stamboom in kaart brengen op basis van fossielen en resten van botten en schedels die over de hele wereld gevonden zijn.
