De prehistorische mens Archieven

Voetstappen uit het verleden

De aarde verbergt velerlei schatten die de moderne mens een blik op het verre verleden gunnen. Archeologen doen hun best deze voorwerpen boven water te krijgen. Scherven, speerpunten, sieraden, resten van kleding en botten. Heel soms ontdekken zij zoiets vluchtigs en ongrijpbaars als voetstappen.

Het merendeel van de voetstappen die een mens in zijn leven zet blijven niet bewaard. Hoogstens in het geheugen van een stappenteller maar de afdrukken zelf zeker niet. Toch is er af en toe sprake geweest van buitengewone omstandigheden waardoor voetstappen van onze voorouders bewaard zijn gebleven.

" " — *Voetstappen in het zand (foto: Wikimedia Commons)*

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Napjesstenen: prehistorische vijzels of toch offerstenen?

Het neolithicum of jonge steentijd is de prehistorische periode waarin de overgang plaatsvond van een bestaan als jager-verzamelaar naar een sedentair boerenbestaan. Dankzij opgegraven voorwerpen uit deze periode hebben we een idee hoe dat nieuwe leven eruit zag. Al roepen sommige objecten juist vragen op, zoals in het geval van de mysterieuze napjesstenen.

In Noordwest-Europa begon de jonge steentijd rond 5.300 v. Chr. Belangrijke innovaties waren het gebruik van nieuwe gereedschappen zoals geslepen bijlen en het bakken van aardewerk. In Noord-Nederland waren het de mensen van de Trechterbekercultuur – van ca. 4350 tot 2700 v.Chr. – die zich settelden in min of meer permanente nederzettingen en een primitieve vorm van landbouw bedreven. Hun naam danken zij aan de karakteristieke vorm van het aardewerk dat zij gebruikten.

*Meerdere napjes op een van de grafstenen van het grafveld Balnauran of Clava in Schotland (foto: Wikimedia Commons)*

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Stinkende gouwe – een geneeskrachtig kruid met een luchtje

Lang voordat farmaceuten medicijnen ontwikkelden, hadden huishoudens al kennis van de geneeskrachtige werking van sommige planten. Het gebruik van planten zoals duizendblad, kamille en populier vindt zijn oorsprong in de prehistorie. De toepassing van andere planten zoals stinkende gouwe volgde later.

Stinkende gouwe (Chelidonium majus) is een manusje van alles. Volgens de volksgeneeskunde biedt deze plant verlichting bij uiteenlopende kwalen. Toch heeft wetenschappelijk onderzoek tot op heden nog geen officiële erkenning als geneeskrachtig kruid opgeleverd.

*De heldergele bloemen van de stinkende gouwe (foto: Saxifraga/Ed Stikvoort)*

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Veertig jaar oud fossiel blijkt van een Denisovamens te zijn

De Denisovagrot in het Altajgebergte is niet langer de enige plek waar overblijfselen van de Denisovamens gevonden zijn. Een onderkaak die veertig jaar geleden gevonden werd in Tibet blijkt nu ook van een Denisovamens te zijn.

*De vallei van de Jiangla rivier waar de Baishiya Karst-grot zich bevindt (foto: Dongju Zhang, Lanzhou Universiteit)*

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Graven in het Drentse verleden

Gerke Holtrop is een geboren en getogen Drent die als amateurarcheoloog heel wat akkers in de provincie heeft afgestruind. Naast zijn carrière als artsenbezoeker verdiepte hij zich in de archeologie. Inmiddels is hij met pensioen maar nog steeds is hij actief als rondleider bij het Hunebedcentrum in Borger.

*Paddenstoelmug in barnsteen (foto: Hunebed Nieuwscafé)*

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Het valkruid: een geneeskrachtig kruid uit de bergen

Wie wel eens een kneuzing of verstuiking heeft opgelopen, kent het misschien: Arnica of valkruid. In de homeopathie wordt dit plantje gebruikt vanwege de herstellende werking op spieren en gewrichten. Maar voorzichtigheid is geboden.

Het valkruid, ooit uitgeroepen tot ‘mooiste wilde bloem van de provincie’, is van oudsher een karakteristieke Drentse plant. Je herkent de plant aan de slanke, gele bloemen op een lange, dunne steel. Vroeger was het een algemeen kruid op heidevelden en in beekdalgraslanden, maar inmiddels moet je echt op zoek.

*Het valkruid bloeit in juni en juli (foto: Free Nature Images/Hans Dekker)*

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Menselijk verblijf in de grotten van Han

Grotten en mensen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Al sinds de prehistorie zoekt de mens de beschutting van deze onderaardse ruimtes op. Misschien wel het bekendste bewijs van menselijk bezoek zijn de rotsschilderingen in het Franse Lascaux. Maar ook in de grotten van Han in de buurt van het Belgische Han-sur-Lesse hebben archeologen spectaculaire vondsten gedaan.

Bijzonder aan de grotten van Han is dat de vondsten afkomstig zijn uit zeer uiteenlopende periodes, vanaf het Laat-Neolithicum tot aan de 17e eeuw. En dat er duikers en een air-lift aan te pas moesten komen om deze vondsten boven water te krijgen.

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Uitgestorven familieleden van de moderne mens: de Denisovamens

In de prehistorie liepen verschillende familieleden van de moderne mens (Homo sapiens) op aarde rond. Sommigen zijn elkaar mogelijkerwijs tegengekomen, anderen leefden volledig langs elkaar heen in verschillende delen van de wereld. Weer anderen volgden elkaar op in de tijd en hebben dus niet tegelijkertijd geleefd. Voor een nadere kennismaking met een van de minder bekende verwanten van de moderne mens gaan we naar het Altajgebergte.

Rivierlandschap in het Altajgebergte (foto: Pixabay)

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Nieuw onderzoek naar de oorsprong van de mens

Onderzoek naar onze voorgangers is lastig omdat zij zo lang geleden leefden dat bijna al het tastbare bewijs van hun bestaan, waaronder gereedschappen en fossielen, is verdwenen. Veel vragen blijven daardoor onbeantwoord. Hoe ontwikkelden de verschillende soorten zich? Wanneer en waarom stierven zij uit? Hebben de leden van de verschillende soorten elkaar ontmoet en misschien wel samengeleefd? Van wie stammen wij, de moderne mens, nu precies af?

Onderzoekers zijn in staat om DNA uit fossielen te isoleren (foto: Pixabay)

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé

Het ontstaan van taal

Kinderen leren praten op jonge leeftijd. In eerste instantie van hun ouders en later ontwikkelen zij zich verder op school en door contact met anderen. Dit gaat al eeuwen zo. Maar ooit heeft iemand voor het eerst gesproken. Wie was dit? Deze vraag is oneindig veel gemakkelijker gesteld dan beantwoord omdat dit moment zo ver in het verleden ligt dat er geen enkel bewijs van is.

Het tongbeen van een mens (A) en een chimpansee (bron: Wikimedia Commons)

Lees verder in het Hunebed Nieuwscafé