Achteraf bezien klinkt de titel van zijn laatste dichtbundel als een voorbode van zijn dood. In de zomer van 2018 verscheen Alsof men alles loslaat en op 19 december van datzelfde jaar overleed Michaël Slory. Veelal geroemd als Surinaams grootste dichter, maar ook bekend om zijn sjofele, voorovergebogen gestalte slenterend door de straten van Paramaribo om zelfgedrukte dichtbundels te verkopen.
In Nederland kennen weinigen zijn naam. Hij debuteerde in 1961 met de politieke dichtbundel Sarka/Bittere strijd, over de onafhankelijkheidsbewegingen in Afrika en in het bijzonder Nigeria. Enkele jaren later gevolgd door Brieven aan de guerrilla en Brieven aan Ho Tsji Minh. Jaren later verschenen alleen nog de bloemlezingen Ik zal zingen om de zon te laten opkomen (1991) en Torent een man hoog met zijn poëzie (2012). Een opmerkelijk korte lijst voor een man die zijn leven schrijvend doorbracht en bijna zestig jaar lang stukken publiceerde.
Van Coronie
Michaël Arnoldus Slory werd op 4 augustus 1935 geboren in het slaperige stadje Totness, hoofdstad van het Surinaamse district Coronie, bekend om zijn kokospalmen. Het was een gelukkig kind, al vond zijn moeder dat hij soms te veel piekerde. Zijn vader wilde dat er wat van hem worden zou en stuurde hem naar school in Paramaribo. In een documentaire uit 1996 vertelt Slory dat hij soms huilde als hij weer naar de stad moest. ‘Wanneer het vakantie was, nou zo vlug mogelijk weer terug naar Coronie. Ik keek verlangend naar de kalender, dan was het rapport er, even nog rondkijken, een of twee of drie dagen en dan wegwezen.’
Naar Nederland
In Nederland volgde hij de studie Spaans, die hij niet afmaakte, en in 1970 keerde hij terug naar Paramaribo, de hoofdstad van zijn geboorteland. Hij deed dit op een moment, vijf jaar voordat de onafhankelijkheid uitgeroepen werd, dat velen Suriname juist verlieten. Jaren later, terugkijkend, vroeg hij zich af: ‘God, hoe is het mogelijk dat ik heb uitgeblonken op de Paulusschool, uitgeblonken op de AMS, uitgeblonken op de universiteit in Nederland en ook prijzen heb gewonnen en dat je dan toch zo’n leven moet slijten en moet doodgaan.’
Naar Paramaribo
Eenmaal terug in Suriname koos hij er bewust voor om in het Surinaams te schrijven. ‘Ik kwam met al die energie van: weg met het kolonialisme, vóór socialisme, vóór algemeen belang en vóór het land. Ik probeerde het Sranantongo door alles heen te blijven verdedigen. Want ik vond dat het zonde was dat die taal weggegooid werd.’ Slory publiceerde zelf zijn bundels, soms wel drie per jaar, vaak in oplagen van 2.000 exemplaren. Volgens eigen zeggen heeft hij ‘een offer gebracht’ voor de Surinaamse taal, ‘je moest blijven zwoegen.’
Toch is het een opgewekte en gevatte Slory die in de documentaire En nu de droom over is zijn dichtbundels aan de man brengt. ‘Tweeduizend gulden, is het veel?’ vraagt hij de vrouw die keurend door zijn boekje bladert. Fijntjes herinnert hij haar eraan dat mensen zo vijf- of zesduizend Surinaamse gulden uitgeven voor een avondje uit in het theater Thalia of het Anthony Nesty Stadium. ‘Nou, een boekje – dat kun je toch een hele tijd gebruiken.’
‘Absolute dichter’
Van Kempen, hoogleraar Nederlands-Caribische literatuur, samensteller van de vorig jaar verschenen bloemlezing en goede bekende van Slory noemt hem een absolute dichter. ‘Het hele leven was voor Slory poëzie, niet de franje aan de samenleving, maar het hart van de samenleving.’ Bovendien was hij in staat om over van alles te dichten. ‘Niets was hem te min. Bijvoorbeeld het vuil in de straten. Je kunt je moeilijk voorstellen dat iemand dat hier doet. Maar hij deed dat.’
Slory schreef graag en veel over de maatschappij, over zijn geliefde Suriname en over de liefde. Vooral in dichtvorm en soms in proza zoals zijn bijdragen in het Surinaamse dagblad De Ware Tijd. Maar met zijn inzet voor de Surinaamse taal is, zo vermoedde hij zelf, de liefde in zijn eigen leven erbij ingeschoten. Hij hoopte altijd ‘een deugdelijk leven te kunnen leiden met een vrouw, maar het is er niet van gekomen want ik liep maar Sranantongo te verkopen en dat offer te brengen.’
Bejubeld en miskend
Als dichter wordt hij door kenners geprezen en bejubeld, in zijn leven heeft hij zeven literaire prijzen in ontvangst mogen nemen (waaronder de Surinaamse Staatsprijs voor Literatuur 1983-1985) en uiteindelijk is hij met staatseer begraven. Maar hij voelde zich onbegrepen en miskend. Hij kon maar met moeite rondkomen van zijn literaire talenten, hij sjouwde onophoudelijk door de straten van Paramaribo met zijn gedichten onder de arm en hij voelde de meewarige blikken van zijn stadgenoten in zijn rug. Had hij liever wat minder prijzen en wat meer erkenning gekregen?
‘Deze dag’
Deze dag
geeft zoveel pijn.
Niet wilde ik
ooit zo zijn.
Ben jij soms
het medicijn?
Maar de bomen
zo onbewogen.
Zelfs de wind
heeft mij belogen!
Ben jij soms
het medicijn?
Nooit wilde ik
ooit zo zijn.
Met het overlijden van Michaël Slory is niet alleen een einde gekomen aan de woordenvloed van een groot dichter maar is ook de hoop vervlogen om deze bijzondere man ooit nog eens tegen het lijf te lopen in de straten van Paramaribo.
‘Afscheid van de doden’
Geurig het afscheid.
Geurig het avondlicht
waar de boot vertrekt
voor altijd.
O dit leven
dat gaat en gaat,
en nooit weerkeert
en nooit weerkeert
O mogen mijn woorden zijn als bloemen
in het zacht wegkwijnend licht
O dat zij daar van gene zijde
ons eens zenden een bericht!
Bronnen
‘Al die jaren hebben ze me als werkezel voor het Sranantongo gebruikt’ – Michiel van Kempen in De Gids. Jaargang 155 (1992)
Documentaire En nu de droom over is… (1996)
Slory, M. (2018). Alsof men alles loslaat. Haarlem: In de Knipscheer.
’Surinames grootste dichter Michaël Slory overleden’ – Frank Hettinga in Het Parool (19 december 2018)
Straatinterview van Erik Refos met Michaël Slory – Youtube (24 december 2018)
’Staatsbegrafenis voor Michaël Slory’ – In de Knipscheer (30 december 2018)
’Michael Slory 4 augustus 1935 – 19 december 2018’ – Michiel van Kempen in De Groene Amsterdammer (9 januari 2019)