Op een doodgewone donderdag vertrok mijn vader op zijn fiets naar het werk en kwam niet meer thuis. Hij overleed in zijn werkkamer in het Philips Natlab. Ik was tien. Ruim dertig jaar later duik ik in zijn verleden en doe ontdekkingen. Zo blijkt dat ik in mijn jeugd naast een Philipsdorp woonde.
Gloeilampen
Op het moment dat mijn vader bij Philips in dienst trad, bestond het bedrijf bijna zeventig jaar. Wat in 1891 startte als de gloeilampenfabriek van Gerard Philips was in de jaren zestig van de vorige eeuw uitgegroeid tot een bloeiende, internationale onderneming. Behalve innovaties op het gebied van verlichting had de Philipsradio het licht gezien en was de televisie in 1960 goed voor een derde van de omzet. Zonder het Natuurkundig Laboratorium, liefkozend het Natlab genoemd, hadden geen van deze innovaties de markt bereikt.
Natuurkundig laboratorium
Gilles Holst, een jonge natuurkundige uit Haarlem, had in 1914 in opdracht van Gerard Philips een laboratorium voor gloeilamponderzoek opgezet. Kort daarop breidde Holst het onderzoek uit naar andere gebieden: experimenten met gasontladingen, röntgen- en radiobuizen, grammofoonspelers en scheerapparaten. Negen jaar later, in 1923, verhuisde het Natlab naar een speciaal voor het laboratorium ontworpen gebouw aan de Kastanjelaan in Eindhoven. Al snel bleek het gebouw te klein voor het groeiend aantal scheikundigen dat het bedrijf aannam. In 1963 verhuisde het lab opnieuw, dit keer naar een nieuwgebouwde campus in Waalre, pal ten zuiden van Eindhoven. Ten tijde van de verhuizing was mijn vader drie jaar in dienst.
Philips
Zonder dat ik mij dit indertijd realiseerde, speelde Philips een aanzienlijke rol in ons dagelijks leven. Uiteraard als werkgever van mijn vader – zijn werk was zijn lust en zijn leven – maar ook als leverancier van de apparaten die wij in huis gebruikten. Uit de lijst met ‘roerende goederen behorende tot de nalatenschap van wijlen de heer W.J.A. Goossens’ blijkt dat zowel de stereo geluidsinstallatie als de kleurentelevisie en de wasautomaat van het merk Philips waren.
Aalst
Het huis waarin ik opgroeide werd ook gebouwd door Philips. Na jaren van huren werd mijn vader op zijn drieënveertigste eigenaar van 300 m2 land in het dorp Aalst, sinds 1923 onderdeel van de gemeente Waalre. In januari 1976 plaatste hij zijn handtekening onder de koopakte en aannemingsovereenkomst van kavel nr. 48 in het nieuwbouwplan ‘Ekenrooi’. Op het perceel is sindsdien een ‘herenhuis met centrale verwarming en garage overeenkomstig tekening en omschrijving van Philips Woning- en Grondbedrijf te Eindhoven’ verrezen. In juni betrokken mijn ouders het nieuwe huis aan de Van Egmondlaan en in oktober van het jaar daarop werd ik geboren.
Philipsdorp
Op veel grotere schaal speelde Philips een rol in de ontwikkeling van Eindhoven en omstreken. Een van de bekendste invloedssferen is de woningbouw. In 1909 kocht het bedrijf een pachthoeve met zes hectare land en tien hectare omliggende akker- en weilanden in de buurgemeente Strijp. Daar verrees het Philipsdorp en later het Drents Dorp waar arbeiders uit Drenthe en hun gezinnen gehuisvest werden.
Philipswoningen
In Philips’ Wonderland beschrijft NRC-journalist en publicist M.J. Brusse zijn rondgang langs talloze Philipswoningen. Brusse reisde naar het ‘eenvoudig Brabantsch stadje van deze licht en leven en gemeenzaamheid over de aarde verwekkende industrie’ om te zien hoe in dat ‘simpele provinciestadje de groote actie leeft om ’t licht te laten schijnen over de donkere aarde, en door den aether heen de troostende gemeenschap te brengen van de menschelijke stem en van de muziek tot aan de eenzaamst uit de wereld verdoolden’. Een gids leidde hem rond. … ‘Nog altijd zijn we niet klaar met onzen rondrit door de gebieden, waar Philips woningen laat neerzetten. Nu brengt mijn gids mij naar het dorp Aalst. Op vier K.M. van de werkplaatsen zijn er honderd aardige huisjes in wording, die over één à twee maanden betrokken zullen worden.’
Aalster Philipsdorp
In mijn jeugd ben ik op weg van en naar school ontelbare keren langs die aardige huisjes gewandeld, gefietst en gereden zonder dat ik wist dat het een heus Philipsdorp was. Bouwen in Aalst, buiten de grenzen van de groeiende stad, was een test om na te gaan of het hier goedkoper kon. Eindhoven stelde hoge en daardoor dure eisen aan het bouwrijp maken van de grond. Het bleek haalbaar: zes keer zo goedkoop.
Gen.magazine
Dit is een bewerking van de oorspronkelijke tekst. Het volledige artikel is gepubliceerd in Gen.magazine van het Centrum voor familiegeschiedenis.